Çoxdandır blogda heç nə yazmırdım. Bu müddət ərzində Facebookda müşahidə etdiyim bir reallığı, ürək ağrıdan reallığı, daha dəqiq desəm, mənə gəncliyimiz adına utanc gətirən reallığı sizinlə bölüşmək istəyirəm. Mövzuya birbaşa giriş vermək mümkün olmadığından blogpostu oxuduqca bu reallığın nədən ibarət olduğunu anlayacaqsınız.
Əvvəla onu deyim ki, Mark Zukerberg Facebooku yaradanda sizə bəhs edəcəyim reallıqdan xəbəri olsaydı, bəlkə də, Facebookun nizamnaməsini yazanda onu daha çox “odnoklasniki”nin nizamnaməsinə bənzədərdi.
Xatirinizdədirsə, Facebook, Twitter barıtına ilk dəfə qığılcım Moldovada düşdü və ilk inqilab orda baş verdi. Ardınca, 2008-ci ildə Facebook İranı kütləvi etiraz aksiyaları zamanı informasiya böhranından xilas etdi, düzdü inqilab eləyə bilmədi, amma rejimi lazımi qədər çalxaladı. Sonrası da hamıya aydındır: Tunis, Misir, Liviya, İordaniya, Bəhreyn, Suriya, Yəmən – hamısında Facebook xalqın toplum halına gəlməsində azacıq da olsa bir miras qoydu.
Facebook Azərbaycanda da azacıq da olsa, gənc təbəqəni oyada bildi. Gənclər dar obyektivlərini bir qədər genişləndirdilər. Daha doğrusu mən bundan əvvəlki blogpostumu yazanadək elə düşünürdüm. Amma son 5-6 ayda müşahidələrim mənim yanıldığıma işarə etdi.
Nəyə görə?
Birincisi, anladım ki, moldovalılar, iranlılar, ərəblər və s. Facebook vasitəsilə inqilab etmək haqda düşündüyü halda, bizimkilər bu inqilabı yanlış anlayıblar. Elə bilməyin ki, bizimkilər inqilab eləməyib, başımızın üstündə Allah var, eləyiblər. Ancaq bir-birilərinin səhifələrini hack eləməkdə inqilab eləyiblər. Təsəvvür edin ki, elə səhifələr var ki, bir gündə 3-4 tamam müxtəlif istifadəçi tərəfindən hack olunur. Soxhasoxdu! Kim hara gəldi öz parolunu soxur. Böyük inqilabdır!
Gələk məsələnin digər tərəfinə…
Facebookda fan page-lərdə üzv saylarına nəzər salmamış olmazsınız. Bir Azərbaycan səhifəsi var – deyirlər Azərbaycanın ən böyük səhifəsidir – nə dini-məssəbi bəllidi, nə də mövqeyi. Gündə birinin, hətta deyərdim bir-ikisinin əlinə keçir bəlkə də. Dalınca da başqa bir Azərbaycan səhifəsi gəlir: Azerbaijan-Azerbaycan. Səhifə bəzən normal ehtimal etdiyimiz postu bizimlə bölüşür, amma dalınca da elə bir şey edir ki, adamın qanı qaralır: ya o qədər “düşük” bir fan page-i reklam edir, ya da aşağıda şəkildə göründüyünüz kimi aidiyyəti olmayan şəkillər və ya videoları bölüşür: (yazı şəkildən sonra davam edir)
Like hissəsi də adamı yandırır. Normal postlara diqqətin nə qədər az olduğunu görmək çətin deyil, amma “Ay Maşallah” kimi postlara “Maşallah-maşallah, göz dəyməsin” xeyli likelar gəlir.
Bu məni niyə narahat edir?
Məni ona görə yandırır ki, heç Facebook da bizi intelektsizlik bataqlığından çıxara bilmədi. Facebookda bütün səhifələrin göstəricilərini qeydə almaq iqtidarında olmasam da, intelekt səviyyəsinin yüksəlməsində medianın “`böyük rolunun olduğunu nəzərə alıb, Azərbaycana dair media qurumlarının bəzilərinin Facebook göstəricilərini sizinlə bölüşürəm:
Day.az News Agency (Fan page) – 21 000 üzv
APA Information Agency (Fan page) – 10 000
Azadlıq Radiosu (Fan page)- 9000
VOA Azerbaijani – Amerikanın səsi (Fan page) – 5300 üzv
Azadlıq qəzeti (fərdi hesab) – 5000-ə yaxın
Fakt Xeber (ferdi hesab) – 5000-ə yaxın
Kulis.az (Fan page) – 4600
BBC Azeri (Fan page) – 1890
Mediaforum – 1100
Yeni Musavat (Qrup) – 26 üzv
və s.
Bunları yazmaqda məqsədim müqayisə aparmaqdır. Bu rəqəmlər bəlkə də çox görünə bilər, amma nəzərə alın ki, hazırda rəsmi statistikaya görə, Facebookda Azərbaycandan istifadəçi sayı 600 mindən çoxdur. Bu o deməkdir ki, Facebook-da olan azərbaycanlıların maksimum 2-3 faizi media qurumlarına üzv olaraq onların informasiyalarında faydalanır.
Keçək yerdə qalan 97-98 faizə. Bəs bunlar Facebookda nə iş görür? Maraqlıdır eləmi? Çox cüzi bir hissəsi aşağıdakı siyahıda öz əksin tapıb:
Letifeler (Fan Page) – 65 000-ə yaxın üzv
Maraqli və məntiqli suallar (Fan Page) – 46 000-dən çox üzv
ML Production (Fan Page) – 45 500-dən çox üzv
Ordan Burdan (Fan Page) – 44 250 üzv
BizimFace (Fan Page) – 32 200-ə yaxın üzv
Və yüzlərlə də üzv sayı 20 000 civarında olan bu formatda boş-boş postlar bölüşən fan pagelər. Hamısını burada bölüşmək mümkün olmaz, bəlkə də çoxlarından sizin də xəbəriniz var. Yəqin ki, mənim kimi gün ərzində dayanmadan sizin də gözünüzü “mazol” edib onların özlərini reklam etməkləri: biri gic-gic, guya cəlbedici başlıqla başqasının səhifəsini bölüşür, o biri də eyni yolla eyni addımı təkrar edir.
Mən bunları necə şərh edəcəyimi bilmirəm, yalnız onu deyə bilərəm ki, bu, mənim gördüyüm reallıqdır.
Çalışın, MAT qalmayın!